Siblingmisbruik
Misbruik tussen kinderen in gezinshuis of pleeggezin
“Misbruik onder mijn toezicht! Deze kinderen zijn mijn verantwoordelijkheid, ik heb hun ouders, die hen niet mochten opvoeden, een veilige opvoedsituatie beloofd.” Schaamte, schuld, eenzaamheid en eindeloos veel verdriet, deze mix van emoties overvielen Eline toen zij van een van haar gezinshuiskinderen hoorde dat zij al jaren door een ander gezinshuiskind werd misbruikt.
Eline is een ervaren gezinshuishouder: “Ik hoor nu vaker over misbruik tussen kinderen in een gezinshuis. Toen ik het drie jaar geleden zelf meemaakte leek het wel alsof ik dit als enige meemaakte. Ik denk dat er een taboe rust op misbruik tussen kinderen onderling en dat de hulpverlening aan de pleeggezinnen en gezinshuizen niet altijd toereikend is.”
De onthulling
Eline: “Er was een feestje thuis. Daantje was buiten en belde me: ‘Kan ik je zo even spreken?’ Voor haar was dit de manier om het me te vertellen, want nu kon zij er niet meer onderuit. Op haar kamer kwam het hoge woord eruit: ‘Twan zit aan mij.’ Twan had, toen tot een jaar ervoor, in het gezinshuis gewoond. Het misbruik van Twan vond al drie jaar met regelmaat plaats. Daantje durfde het niet eerder te vertellen: ‘Als ik het vertel, dan moet ik hier misschien weg.’” Daantje was toen 13 jaar oud en Twan 18.
De impact drong pas de volgende dag door toen Eline alle betrokkenen op de hoogte moest brengen: “Er startten protocollen, ik moest steeds uitleggen wat er was gebeurd en of ik het had kunnen voorkomen. Soms voelde dat als een verhoor.” Een moeilijk moment was het gesprek met de ouders van Daantje. Eline: “Dat was verschrikkelijk. Ik merkte dat ik het nodig had dat zij mij toestemming gaven om met haar door te gaan. Zij wilden, ondanks het misbruik, dat zij bij mij zou blijven. Zij was al vaak overgeplaatst en het ging goed met haar in mijn gezin.”
Aangifte
Samen met de voogd moest Daantje beslissen of er aangifte tegen Twan zou worden gedaan. De voogd zag geen meerwaarde: het betrof twee kwetsbare jongeren, die allebei behandeling nodig hadden, geen straf. Eline: “Daantje wist het niet, zij vroeg mijn mening. Maar ik was bij beide jongeren betrokken, ik kon niet neutraal adviseren. Uiteindelijk heb ik haar gevraagd wat zij wilde voor haar toekomst. Zij wilde dat alles bleef zoals het was en dat alleen het misbruik stopte. Samen met de voogd is besloten dat er geen aangifte werd gedaan. Ik was zelf intussen ook van mening dat geen aangifte het beste was voor beide jongeren. Andere hulpverleners vonden wel dat aangifte nodig was. Het werd touwtrekken tussen de professionals. Ik voelde me toen zo alleen en vooral niet gehoord.”
Er was in deze periode, die een aantal maanden heeft geduurd, een soort vacuüm: de contacten met Twan werden volledig stilgelegd. Hij wist niets van de onthulling, want als er sprake zou zijn van een aangifte, dan mocht hij dit niet weten omdat het verhoor dan niet zuiver zou zijn.
Verwerking
Daantje en Twan hebben allebei behandeling gehad. Daantje heeft duidelijk gezegd dat zij niet wil dat het contact met Twan stopt, alleen het misbruik moest stoppen. Eline: “Ik was vooral aan het overleven en regelen. Mijn schuldgevoel overheerste: het is in mijn huis gebeurd en ik heb het niet gemerkt. Ik heb voor allebei de jongeren de taak om hen te beschermen en daarin heb ik gefaald! Maar ik wist ook dat ik door moest, al was het alleen voor Daantje. Zij had al zoveel meegemaakt. Als ik nu stop laat ik haar in de steek. Ik moest dit met haar doormaken en oplossen. En dat gold ook voor Twan: hij had dit nooit mogen doen, maar hij hoort bij mij en heeft mij ook nodig. Ik merkte dat ik heel boos was. Ik herinner me dat ik tijdens een bespreking alleen maar overal heel boos tegenin kon gaan, ik ging steeds harder praten. Ik hoorde mezelf, maar kon gewoon niet meer stoppen.”
CLAS
Eline zocht hulp voor het herstel van het contact tussen beide jongeren en het betrekken van hun netwerk. Daarnaast wilde ze ook steun voor het gezin om met het misbruik van hun broer en de gevolgen voor hun zus te leren omgaan. Ze kreeg contact met hulpverleners van CLAS (zie kader) die gesprekken hebben gehad met het hele gezin. Zij hebben ook de ouders van Daantje begeleid. Eline: “Ik heb individueel ook gesprekken gehad, waarin ik, geloof ik, alleen maar heb gehuild. Zij hebben mijn schuldgevoel kunnen wegnemen: jongeren kunnen altijd situaties creëren waarin misbruik kan plaatsvinden. Mijn gevoel was dat dit nooit meer goed zou komen. Zij zien misbruik als iets naars dat je kunt oplossen. Met therapie en goede zorg kunnen de jongeren verder met hun leven en gelukkig zijn. Dat was een verademing, want mijn begeleidingsteam benadrukte steeds dat dit misbruik blijvende schade zou veroorzaken.”
CLAS
CLAS [1] is onderdeel van De Rading, organisatie voor specialistische jeugdhulp in Midden-Nederland. CLAS biedt hulp na seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen de familie of door een bekende. De hulpverleners van CLAS richten zich daarbij op het hele gezin omdat seksueel misbruik grote impact heeft op alle betrokkenen binnen het gezin. Zij ondersteunen kinderen in het verwerken van het trauma met traumabehandelingsmethodes, zoals EMDR en Write Junior [2]. Naast verwerken van het misbruik is veranderen van de patronen in het gezin waardoor misbruik heeft kunnen plaatsvinden een essentieel onderdeel van de behandeling. Elke situatie rondom seksueel misbruik is uniek en daarom is er altijd een behandeling op maat. In het land zijn er niet veel organisaties die zich zo specifiek richten op seksueel misbruik en gezinsbehandeling, daarom werken medewerkers van CLAS ook buiten de regio Midden-Nederland.
André Terlouw is contextueel therapeut bij CLAS. André: “We werken met een gezin altijd in een koppel, een man en een vrouw, zodat zowel de mannelijke als de vrouwelijke seksualiteit in het gezin aan bod kan komen. Dat gaat natuurlijk enerzijds over veiligheid, maar ook dat je elkaar nodig hebt om in het gezin tot je recht te komen. We proberen vaak anderen die betrokken zijn, zoals opa en oma, bij de behandeling te betrekken.” André herkent het gevoel van Eline: “Schuld en schaamte komen zeker voor. Ook de maatschappelijke opvatting over misbruik speelt een rol. Wat wij veel doen in gesprekken is het normaliseren van experimenteergedrag en bespreken door middel van het vlaggensysteem [3] wanneer er grenzen worden overschreden.”
Meer informatie: CLAS - behandeling na seksueel misbruik binnen gezinnen
Hoe gaat het nu?
Eline: “CLAS heeft ook in het herstellen van het contact tussen Daantje en Twan een rol gespeeld. Er is een excuusgesprek geweest, Twan heeft sorry gezegd en Daantje heeft dat geaccepteerd. Zij wilden elkaar blijven ontmoeten in het gezin. De afspraak in het veiligheidsplan werd: als Daantje het goed vindt, mag Twan komen. Er is altijd toezicht. Ouders zouden op de hoogte gehouden worden wanneer er contact was en achteraf hoe het contact was gegaan.” Na verloop van tijd ergerde Daantje zich aan de terugkerende vraag: mag Twan erbij zijn, voelt het veilig genoeg voor je? Dit is nu gestopt. Eline: “Ik denk dat we het goed hebben aangepakt met Daantje en met Twan. Beiden horen in ons gezin en zien elkaar ongehinderd. Voor nu lijkt het dat Daantje er goed doorheen is gekomen en dat geeft hoop voor de toekomst.”
Door Maud Verhoofstad
[1] CLAS staat voor Contextuele Behandeling en Leergroepen Alle betrokkenen bij (vermoedelijk) Seksueel misbruik
[2] EMDR, WRITEJunior
Meer informatie
- Animatie sibling misbruik.
- Iva Bicanic en Richard Korver, Dicht bij huis: hoe ondersteun je een kind na seksueel misbruik. Lees ook het interview met Iva Bicanic in BIJ ONS.
- Herstel na seksueel misbruik tussen siblings. Een verhaal uit de praktijk op een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling.