Worstelend een weg vinden naar hechte verbondenheid
In gesprek met Guy Bosmans over zijn boek Een GPS voor gezinnen
Worstelend een weg vinden naar hechte verbondenheid
In gesprek met Guy Bosmans over zijn boek Een GPS voor gezinnen
Guy Bosmans is hoogleraar klinische kinder- en jeugdpsychologie aan de KU Leuven. Hij is klinisch psycholoog, erkend gedragstherapeut en academisch hoofd van de therapieopleidingen gedragstherapie voor kinderen en jongeren, en Attachment-Based Family Therapy.
Een hechte band met je kind is toch de droom van elke ouder? Ondanks goede bedoelingen en niet-aflatende liefde, kan het voorkomen dat de relatie tussen ouders en kinderen moeizaam is. Het verdriet en de zorgen van zowel kinderen als ouders vanwege relatieproblematiek vergelijkt Guy Bosmans vaak met verdwalen of de weg kwijtraken. Daarom bedacht hij een GehechtheidsPositioneringsSysteem (GPS) om voor ouders en hun kinderen een weg te suggereren in een vastgelopen relatie. Bij de redactie waren we nieuwsgierig naar zijn boek Een GPS voor gezinnen. Na een lovende recensie van een redactielid, volgde een interview met videobellen om nader kennis te maken met Guy. Een bescheiden persoonlijkheid die weldoordacht en met vriendelijke stem durft te adviseren bij stremming in een ouder-kindrelatie. Is het zo simpel als: u hebt een knooppunt bereikt, neem de eerstvolgende afslag voor een prettiger omgang met elkaar?
Zodra de geluidsignalen van binnenkomende berichten op zijn computer verstommen, zakt Guy achterover in zijn bureaustoel en begint hij met een glimlach te vertellen: “Ik ben vader van een zoon (10 jr.) en een dochter (8 jr.). Door hen heb ik mijn eigen persoonlijke opvoedingservaringen opgedaan. Hun bestaan maakt me toch wel milder als klinisch psycholoog. Het doet me nog meer beseffen dat mensen hun best doen om voor kinderen te zorgen en dat het niet altijd even gemakkelijk is. Voor de rest heb ik natuurlijk veel praktijkervaring in mijn werk. Eerst in een psychiatrisch centrum voor lagereschoolkinderen en hun gezinnen. Sinds een tiental jaar ook met pubers en hun gezinnen. Gehechtheid is dé topic waar ik heel de tijd mee bezig ben in onderzoeken. Als je dat allemaal bij elkaar optelt, dan krijg je wat ik in mijn boek Een GPS voor gezinnen heb opgeschreven. Ik vind het belangrijk om ouders tegemoet te treden met veel begrip en mildheid, dit mogen ze ook voor zichzelf hebben. De boodschap is niet dat gehechtheidsproblematiek tussen ouders en kinderen even snel op te lossen is, maar dat het een worsteling mag zijn. Ik hoop dat mijn boek ervoor zorgt dat men een weg weet te vinden in die worsteling.”
Contraproductieve gedragingen
In zijn boek benadrukt Guy meerdere keren dat het altijd mogelijk is om lastige momenten en vastlopende relaties te doorbreken. Hoe zit dat? Guy: “Een worsteling is onvermijdelijk omdat we allemaal mensen zijn. In onze biologie is het zo geregeld dat we gemakkelijk in een worsteling terecht komen. Op een bepaalde manier houdt het ons scherp om ons bezig te moeten blijven houden met relaties. Voordat de mens kan praten, is er iets in ons lijf dat ons doet oriënteren naar relaties. Maar het allereerste signaal dat erop wijst dat het lastig loopt in een relatie geeft lastige emoties. Het liefst willen we die lastige emoties stoppen, maar het is juist op dat punt waar mensen elkaar soms kwijt kunnen raken. Zonder lastige situaties zou gemakkelijk zijn, maar daar word je niet weerbaarder of scherper van. Een gevoel van afwijzing is al snel aan de orde. Zeker als het over kinderen in pleegzorg gaat, zij nemen die emoties in de basis al mee vanwege de afwijzing die ze door hun ouders hebben ervaren. Dat geeft soms contraproductief gedrag. Als pleegouder zorgen voor een kind is iets groots en moois, maar je moet ook een betere ouder zijn dan de biologische ouder. Er kunnen 1001 redenen zijn om pleegouder te worden, maar al die pleegouders zullen getriggerd worden door signalen vanuit de kinderen waar je in meegezogen kan worden. De truc is om na een tijdje te ontdekken dat je blijft hangen in een gedraging aan de oppervlakte en het gesprek verplaatst naar een onderliggende reden van het gedrag.”
Terug in de comfortzone
“Als een baby honger heeft, dan gaat hij huilen. Als een volwassene het na zijn werk helemaal heeft gehad, zegt hij: ‘Ik zit beroerd in mijn vel’. Beiden hebben hetzelfde doel: ik wil terug in de comfortzone. De stress waarmee wordt geworsteld moet zakken. Bij de baby gebeurt het huilen spontaan. De volwassene heeft meer gevormde tools om zich uit te drukken. Een persoon met autisme kan woede-uitbarstingen hebben vanwege stress, maar in wezen is het ook een manier om een behoefte te delen. Het is equivalent aan het huilen van de baby. Als omgeving is het lastig om dezelfde boodschap te ontdekken in het afwijkende gedrag.”
Een GPS voor gezinnen | Gids voor een hechte band met je kind
Ben je benieuwd wat Marieke van Een GPS voor gezinnen vond? Lees haar recensie op de pagina Lees-, kijk- en luistertips.
➡️ Recensie Een GPS voor gezinnen
Wil je het boek zelf lezen?
Luisteren naar de boodschap
“Als een kind het gevoel heeft dat zijn ouder te vaak kritisch is, kan een relatiebreuk worden ervaren. Maar eigenlijk zijn dit pogingen om ervoor te zorgen dat het goed gaat met het kind. Voor alle duidelijkheid, het zou erg zijn als mensen niet meer kritisch zijn tegen elkaar want het zijn strategieën die ook écht heel helpend zijn voor het grootste gros van de mensen. Kritiek kan er namelijk ook voor zorgen dat iemand wordt overtuigd om iets te veranderen. Bij ons in therapie zou de boodschap kunnen zijn dat de kritische manier niet lijkt te werken want er zijn conclusies ontstaan als ‘ik ben niet goed genoeg voor mijn ouders’ of ‘ik doe het nooit goed’. Dan is het tijd om te luisteren naar welke boodschap daaronder ligt.”
Waar vind je het zuurstofmasker?
“Automatische responsen zijn moeilijk te onderdrukken en dat hebben we te accepteren. We weten dat ze makkelijker te onderdrukken zijn als je jezelf comfortabel voelt, minder moe bent en je omringd weet door lieve mensen. In het boek gebruik ik het beeld van het opzetten van een zuurstofmasker. Eerst moet de volwassene het bij zichzelf opzetten en daarna pas bij je kind. Elke keer weer herhalen stewardessen deze instructie. Expres, om de kans te vergroten dat we het juiste doen in geval van nood. Omdat we als ouder geneigd zijn om alles te geven voor ons kind, tot het laatste na. Het is makkelijker om een ander te adviseren ‘laat je kinderen anders een dagje bij mij komen’, dan bij jezelf zien dat het nodig is om uit een vicieuze cirkel te stappen. De gouden tip is: waar vind je het zuurstofmasker? Technisch gezien zijn veel gedragingen aangestuurd door angst. Denken dat het niet goed komt. Loslaten en mildheid voor jezelf zijn helpend. Als je op je tandvlees zit, kun je van jezelf niet verwachten dat je de ouder bent die je graag zou willen zijn. Op is op.”
Mildheid voor jezelf en je kind
“Als je mijn boek nodig hebt, dan zijn er waarschijnlijk al grotere problemen in de interacties tussen ouder en kind. Maar ik wil nog benadrukken dat de meeste moeilijke momenten zich al vanzelf oplossen. Zo steek ik soms de boterhammen in de verkeerde brooddoos van mijn kinderen. Dat is niet tof want degene die geen salami lust, had salami en de ander had eenzelfde soort smaakprobleem met ander beleg. Een zelfrelativerende opmerking maken over mijn warhoofd zou helpend zijn. En soms zou ik het recht hebben om verdedigend te zeggen dat zij dan niet zo’n ruzie hadden moeten maken in de ochtend, zodat ik niet afgeleid was. Maar als de frequentie van mijn verdediging te hoog wordt, kan zo’n boterhamwissel stapelen op andere momenten waarin mijn kinderen het gevoel hebben dat ik er niet voor hen ben. De brooddoos wordt dan een symbool van zich niet gezien voelen. Gehechtheid bevorderen is eigenlijk echt heel gemakkelijk! Maar als ik met mijn eigen kinderen bezig ben, vraag ik mezelf toch ook af hoe ik het aan moet pakken. En moet ik soms concluderen dat ik ook gewoon heel hard aan het reageren ben vanuit mijn reptielenbrein.” Met één van Guys laatste zinnen in het boek ronden we het interview af: ‘Mij rest enkel nog je toe te wensen dat je met veel mildheid voor jezelf en je kind er samen een fijne reis van kunt maken.’
Door Gerdien Rietveld